Jerzy Marian Grotowski (ur. 11 sierpnia 1933 w Rzeszowie, zm. 14 stycznia 1999 w Pontederze) był polskim reżyserem teatralnym i teoretykiem, którego nowatorskie podejście do aktorstwa, szkolenia i produkcji teatralnej wywarło znaczący wpływ na współczesny teatr. Studiował aktorstwo i reżyserię w PWST w Krakowie i Moskiewskiej Akademii Sztuk Teatralnych. Jako reżyser zadebiutował w 1957 w Krakowie sztuką „Krzesła” Eugène'a Ionesco, a wkrótce potem objął dyrekcję Teatr 13 Rzędów w Opolu.
„Teatr przedstawień”
Pierwsza premiera w opolskim teatrze to wystawiony w 1959 roku „Orfeusz” Jeana Cocteau. Rok później Grotowski wyreżyserował „Kaine’a” George’a Byrona, „Misterium Buffo” Włodzimierza Majakowskiego oraz „Siakuntalę” Kalidasy. W 1961 roku reżyser przygotował dwa faktomontaże – „Turystów” i „Gliniane gołębie”. Tego samego roku wystawił również „Dziady” Adama Mickiewicza, a rok później „Kordiana” Juliusza Słowackiego. W 1962 roku na afiszu teatralnym widniała nowa nazwa opolskiego teatru – Teatr Laboratorium 13 Rzędów. Do zamknięcia Teatru Laboratorium w 1965 roku Grotowski wyreżyserował jeszcze I i II wariant „Akropolis” Stanisława Wyspiańskiego ze scenografią i kostiumami Józefa Szajny, 1962), „Tragiczne dzieje doktora Fausta” Christophera Marlowe’a (1963), „Studium o Hamlecie” według Williama Szekspira i Stanisława Wyspiańskiego (1964) oraz III wariant „Akropolis” (1964).
Po likwidacji teatru w Opolu Grotowski wraz z zespołem przeniósł się do Wrocławia. W latach 60. Teatr Laboratorium zaczął występować na arenie międzynarodowej, a jego przedstawienia cieszyły się coraz większym zainteresowaniem. Grotowski został zaproszony do pracy w Stanach Zjednoczonych i opuścił Polskę w 1982 roku. Chociaż wrocławska filia Teatru Laboratorium została zamknięta kilka lat później w 1984 roku, Grotowski nadal uczył i realizował kolejne projekty w Europie i Ameryce. Grotowski czuł się jednak coraz bardziej nieswojo z przyjmowaniem i adaptacją swoich pomysłów i praktyk, zwłaszcza w USA.
Sztuki Rytualne
Grotowski, u szczytu swojej kariery artystycznej, opuścił Amerykę i przeniósł się do Włoch, gdzie w 1985 roku założył Work Centre of Jerzy Grotowski – Centro di Lavoro di Jerzy Grotowski w Pontederze koło Pizy. W tym ośrodku kontynuował swoje teatralne eksperymenty i praktykę i to tutaj przez ostatnie dwadzieścia lat swojego życia, niemal w tajemnicy, kierował szkoleniami i prywatnymi wydarzeniami teatralnymi.
Nowe formy teatralnej ekspresji
Jerzy Grotowski należał do wąskiej grupy reżyserów i aktorów, obok Petera Brooka i Roya Harta, którzy szukali nowych form teatralnej ekspresji bez używania słowa mówionego.
Grotowski i jego grupa aktorów zasłynęli przede wszystkim dzięki eksperymentalnej pracy nad głosem ludzkim, częściowo inspirowanej twórczością Roya Harta, który z kolei kontynuował pracę nad techniką wokalną Alfreda Wolfsohna.
Twórczość Grotowskiego opierała się na wierze w zdolność człowieka do łączenia tego, co zbiorowe z tym, co indywidualne (w myśl C. G. Junga) i odsłaniania tych warstw ludzkiej natury, która w codziennym życiu pozostaje ukryta.
Czytaj także:
Culture.pl, Jerzy Grotowski
https://culture.pl/pl/tworca/jerzy-grotowski
Jerzy Grotowski – jeden z największych reformatorów teatru XX wieku